Over de grens

Pas tijdens het gesprek met mijn gids voor morgen besef ik: Ik ben nu in het Vietnam van de verliezers. In de nachtbus van Hanoi naar Hue heb ik ongemerkt de grens van noord naar zuid gepasseerd. Het noorden van de communisten die het zuiden hebben 'bevrijd'. Waarbij dat laatste woord natuurlijk uit de mond van de huidige machthebbers komt.

In Vietnam heet de oorlog die wij in het Westen allemaal kennen, al is het maar uit de film (ik vooral van de serie Tour of Duty), niet de Vietnam War. Het is hier de American War, een in een rits van vele oorlogen. Mijn gids Hung werkte aan de kant van de Amerikanen. Hij verdiende duizenden dollars -waarmee hij een mooi huis kocht- met informatie vergaren over de 'vijand', die in de bergen naar het zuiden trokken. Zijn bezittingen raakte hij uiteindelijk kwijt aan de communisten. Iemand anders woont nu in zijn huis. Hung voelt zich duidelijk nog altijd verlaten door de GI Joe's. ,,We hadden nog nooit verloren,'' zegt hij. ,,Maar toch gingen ze weg.''

Hung neemt mij en een Engels stel mee naar (de omgeving van) Demilitarized Zone (DMZ), het niemandsland van tien kilometer breed rond de grens. Daar waar hij jarenlang heeft 'gewerkt'. Het is verbazingwekkend hoe van een oorlog die eindigde in mijn geboortejaar nog maar zo weinig zichtbaar is. Zowel hier, waar de heftigste gevechten werden geleverd, als waar dan ook in het land. Het lijkt of de Vietnamezen, aan de oppervlakte in ieder geval, het liefst vergeten en voortgaan.

We bezoeken een oude legerbasis van de Amerikanen op de grens met Laos, waar nog slechts een vage landingsbaan rest. Na napalmbombardementen op de heuvels waar de Vietcong zich schuilhielden waren ooit alle bladeren verdwenen. Nu is het de vruchtbare grond voor koffieplantages. Op het terrein van het kleine museum staan neergeschoten helikopters van de Amerikanen, de trofeeen van de communistische strijders. Zij worden 'our soldiers' en 'our heroes' genoemd. De helden van de oorlog. De geschiedenis wordt duidelijk door de winnaars geschreven. Met een traan in zijn oog vertelt Hung hoe zijn kleine dochter hem -na een les op school- hem een 'bad guy' noemde. Waarom? vroeg hij. ,,Jij vocht voor Saigon.''

In een oorlog is de scheiding tussen goed en slecht vaag. Hung vertelt zijn kant van het verhaal, in gebrekkig Engels, terwijl we langs de enige nog bestaande bunker lopen, handgranaten zien liggen, een begraafplaats bezoeken en tunnels waar een heel dorp schuilhield bezichten. De waarheid zal ergens in het midden liggen.

Wat mij bijblijft is de vreemde gewaarwording dat van de eerste oorlog die breed werd uitgemeten op televisie nu amper meer iets zichtbaar is, zelfs niet voor wie zoekt in het prachtige landschap met groene bergen, rivieren en bloemen.